Yaklaşık 40 bin kişiden elde edilen veriler, Türkiye’nin akciğer kanseri risk haritasını oluşturacak
Türk Tıbbi Onkoloji Derneği (TTOD), AstraZeneca Türkiye’nin şartsız takviyesi ile 2020 yılında “Akciğerimizi Okuyoruz” internet platformunu akciğer kanseri risk faktörleri hakkında toplumu bilgilendirmek emeliyle hayata geçirdi.
“Akciğerimizi Okuyoruz” platformu üzerinden bugüne kadar yaklaşık 40 bin bireyden elde edilen ve akciğer kanserinde erken teşhis konusunda toplumda farkındalık yaratacak bilgiler, Türk Tıbbi Onkoloji Derneği Lideri Prof. Dr. Murat Dinçer, Türk Tıbbi Onkoloji Derneği Genel Sekreteri Prof. Dr. Hasret Sönmez, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sıhhati Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gül Ergör ve AstraZeneca Türkiye Ülke Lideri Ecz. Serkan Barış’ın katılımları ile düzenlenen basın toplantısında kamuoyu ile paylaşıldı.
“Akciğer kanserinin erken tespiti başarılı tedavi olasılığını artırır”
Toplantıda konuşan Türk Tıbbi Onkoloji Derneği Başkanı Prof. Dr. Murat Dinçer, “Sosyal sorumluluk projelerimiz kapsamında halkı kanser hakkında bilgilendirmek, Türkiye’de yaşayan tüm vatandaşların en uygun tedaviye ulaşması için gereken çabayı göstermek, hem tabibe hem tedaviye ulaşımı hızlandırmak üzere misyonumuz var.” dedi.
Uzun yıllar süren eğitimler sonunda onkoloji uzmanı olunabildiğini belirten Dinçer, “Şu anda sayımız yavaş yavaş arttı. Tahminen de Türkiye’ye yetecek düzeyleri ulaştı. Biz bu dernek kapsamında siyasi otoriteyle, Sıhhat Bakanlığıyla, vakit zaman ortak çalışmalar yapıyoruz. Organik görüşler, teklifler, sunmaya çalışıyoruz.” ifadelerini kullandı.
Dinçer, akciğer kanserinin küçükken ve yayılmadan önce, erken bir evrede tespit edilmesinin, başarılı bir şekilde tedavi edilme olasılığını artırdığına vurgu yaparak, şunları kaydetti:
“Genellikle akciğer kanseri belirtileri, hastalık ileri bir evreye gelene kadar ortaya çıkmaz. Akciğer kanseri kimi belirtiler gösterse bile, enfeksiyon ya da sigaradan kaynaklanan tesirler olarak düşünüldüğü için atlanır ve teşhis gecikir. Akciğer kanserinin ileri evrelere gelmeden erken teşhis edilmesi için şimdiye kadar düz akciğer sinemaları (röntgenogram), balgamda tümör hücrelerinin aranması (sitoloji) ve yüksek riskli insanlarda bronkoskopi denilen bir araç yardımıyla teneffüs yollarının incelenmesi üzere usullerin kullanıldığı birçok çalışma yapılmıştır. Bunların hiçbiriyle akciğer kanserine bağlı ölümlerin azaltılamadığı görülmüştür.”
“Akciğerimizi Okuyoruz” projesinin ehemmiyetine vurgu yapan Dinçer, şu sözleri kullandı:
“Bir web sitesi oluşturuldu. Şahıslar anketlerle, ferdî dataları, sigara içip içmedikleri, kaç yıldır içtikleri, yaşları, yaşadıkları vilayetler üzere pek çok bilgiyi girdiler. 40 binin üzerinde bu sitede giriş var. 81 vilayetten gelen tüm Türkiye’yi temsil eden ve çok geniş tabanlı bir bilgi tabanımız oluştu. Alışkanlıklarınıza nazaran bir kanserdeki riskiniz nedir? Bu hususta bilgi sahibi olabiliyorsunuz. Sigara içme alışkanlıklarının dökümünü bu platformdan görmeye çalışıyoruz. Başlama yaşları, içme ölçüleri içen şahısların yaşları mevcut olan riskler üzere pek çok dataya ulaşılabiliyor. İştirakçilerde kendi riskini görebiliyor bu hususta. Bu toplumsal farkındalığı artırmak gayesiyle yapılmış bir çalışma. Biz bu sayede şahısların kanser hakkında daha bilgili, şuurlu olmaları ve tercihlerini ona nazaran gözden geçirmelerini istek ediyoruz.”
-“Bilim çok süratli ilerliyor. Onkoloji alanındaki ilerlemeler biraz daha fazla”
Türk Tıbbi Onkoloji Derneği Genel Sekreteri Prof. Dr. Özlem Sönmez ise konuşmasında özellikle onkoloji alanında bilimin çok hızla ilerlediğini belirterek, “Bunu geç fark eden şahısların ‘Son evreymişim, benim için yapılacak bir şey yokmuş demesini istemiyoruz. Bilim çok hızlı ilerliyor. Onkoloji alanındaki ilerlemeler biraz daha fazla. Her geçen gün yeni bir ilaç bizim pratiğimize giriyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Türkiye’deki tedavi imkanlarının çok yüksek olduğuna dikkati çeken Sönmez, onkoloji tedavisi için farklı ülkelere gidilmesine gerek olmadığını söyledi.
Sönmez, akciğer kanserinin en değerli sebebinin sigara olduğuna vurgu yaparak, şunları kaydetti:
“Sigara, akciğer kanserinin tartışmasız en kıymetli sebebidir ve akciğer kanserlerinin yüzde 90’ından sorumludur. Sigaraya başlama yaşı, günlük tüketilen sigara sayısı, kaç yıldır sigara içildiği kıymetlidir. Akciğer kanserinin öbür bir kıymetli sebebi ise hava kirliliğidir. Hava kirliliği Dünya Sıhhat Örgütü tarafından mutlak kanserojen olarak kabul edilmiştir. Asbest (fren tamiri, izolasyon, gemi inşaatı gibi iş ortamlarında çalışanlarda maruziyet artar), radon gazı (toprakta doğal olarak bulunur, iyi havalandırılmayan ev ve iş yerlerinin altındaki toprakta bulunan miktara bağlı olarak kapalı mekan havasındaki radon miktarı artabilir) maruziyeti de akciğer kanseri riskini artıran nedenlerdendir. Bunların yanı sıra ailede 50 yaşından evvel akciğer kanseri teşhisi konmuş yakınları olanlarda da risk iki katına çıkmaktadır.”
-“Türkiye’de her yıl 41 bin kişiye yeni akciğer kanseri tanısı konuluyor”
Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gül Ergör ise erkeklerde akciğer kanseri görünme sıklığında Türkiye’nin dünyada 1’inci olduğuna dikkati çekerek, şunları kaydetti:
“2020 yılında GLOBOCAN veri tabanında yayımlanan bilgilere göre Türkiye’de her yıl 41 bin bireye yeni akciğer kanseri tanısı konuluyor. Bu şahısların 34 binini erkek 7 binini ise bayanlar oluşturuyor. Türkiye Kanser İstatistikleri 2018 yılı sonuçlarına nazaran ise akciğer kanseri tanısı alanların yüzde 19’u bölgesel, yüzde 28’i yakın dokulara yayılım (metastaz) ve yüzde 53’ü ise uzak dokulara yayılım (metastaz) yapmış durumdadır. Konulan teşhislerin maalesef yarısından birçoklarının geç teşhis olması epeyce üzücü. 2040 yılına kadar yılda 75 bin kişinin akciğer kanseri hastası olacağı kestirim ediliyor.”
“Akciğerimizi Okuyoruz” projesi kapsamında farkındalık oluşturulduğunu belirten Ergör, “Çalışmaya katılan bireylerin karşılıklarının paylaşılması ikinci bir farkındalık. Değerli olan, burada tekrar tekrar vurgulanması gereken bilhassa sigara konusu. Sigara uğraşı uzun soluklu bir çaba. O denli çabuk pes edilecek bir şey değil. Çabucak başarılacak bir şey değil. Daima çabaya devam etmemiz gerekiyor. Gençlerin başlamasını engellememiz gerekiyor.” ifadelerini kullandı.
“Kanseri vefat nedeni olmaktan çıkarma amacıyla iş birlikleri yapıyoruz”
Projeye koşulsuz destek veren AstraZeneca Türkiye’nin Ülke Başkanı Ecz. Serkan Barış, kanseri ölüm nedeni olmaktan çıkarma hedefiyle iş birlikleri yaptıklarına dikkati çekerek, şu ifadeleri kullandı:
“Dünya Sıhhat Örgütü bilgilerine nazaran Türkiye’de kanser ölümlerinin yüzde 18’i akciğer kanseri nedeniyle gerçekleşiyor. Bu gerçek, toplumda akciğer kanseri ile ilgili bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmalarının ehemmiyetini daha da artırıyor. AstraZeneca olarak biz de dünya çapında 40 yılı aşkın bilgi birikimiz ile teşhis, tarama, tedavi ve erken erişim programları olmak üzere her evrede hastaların yanında olabilmek için iş birlikleri gerçekleştiriyor, projeler geliştiriyor ve paydaşlarımıza dayanak veriyoruz. Kanseri mevt nedeni olmaktan çıkarma gayesiyle hocalarımız, derneklerimiz ve bilim dünyası ile iş birliği halinde çalışıyoruz. Bu kapsamda akciğer kanserinde erken teşhis konusunda toplumda farkındalık yaratacak bilgilerin oluşmasına katkıda bulunan ‘Akciğerimizi Okuyoruz’ platformuna da şartsız takviye olduk. AstraZeneca olarak sıhhate erişim amacımız doğrultusunda bilinçlendirme projelerimiz ile milyonlarca beşere ulaşmayı desteklemeye ve toplumda hastalıklar hakkında farkındalık yaratmayı önceliklendirmeye devam edeceğiz.”
Barış, yapılan çalışmanın toplumdaki bir kişide bile farkındalık oluşturmasının önemli olduğuna vurgu yaparak, “AstraZeneca olarak, bilhassa akciğer kanseri tarafında hem tarama hem teşhis hem tedavi basamaklarında olabildiğince derneklerimizle, bilim insanlarımızla birlikte hastalarımıza servis sunmaya çalışıyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.
Çalışmaya 81 ilin tamamından iştirak sağlandı
Toplantıda edinilen bilgilere nazaran, dünya genelinde kanser hastalıkları ortasında birinci sıralarda yer alan akciğer kanserinin başlangıç evresinde ortaya çıkan belirti ve bulguları çoğunlukla fark edilmiyor. Bilhassa sigara kullanan bireylerde öksürük üzere kıymetli belirtiler de büyük oranda dikkate alınmadığından bu durum akciğer kanserinin çok geç evrelerde fark edilmesine neden oluyor ve tedavi sürecini hayli zorlaştırıyor.
“Akciğerimizi Okuyoruz” internet platformu üzerinden Türkiye genelinde 81 vilayette yaşayan 38 bin 623 şahıstan anonim formda bilgi elde edilirken, iştirakçilerin yüzde 63,4’ü erkeklerden, yüzde 36,6’sı ise bayanlardan oluştu. İştirakçilerin yüzde 52,5’ini 30-49 yaş ortası şahıslar oluştururken bu kümesi sırasıyla yüzde 31,5 ile 50-69 yaş ortası, yüzde 13 ile 18-29 yaş ortası ve yüzde 3 ile 70 yaş üzeri şahıslar takip etti. İştirakçilerin yaşadığı vilayetlere nazaran dağılımda birinci sırada yüzde 24,6 ile İstanbul yer aldı. Ankara yüzde 10,8 ile ikinci olurken İzmir yüzde 9,4 ile üçüncü oldu.
Akciğer hastalığı erkeklerde daha fazla görülüyor
Platform üzerinden bilgilerini paylaşanların yüzde 6,3’ü kronik obstrüktif akciğer hastası (KOAH) ve yüzde 0,8’i akciğer kanseri hastası olduklarını söyledi. Akciğer kanseri varlığının cinsiyete nazaran dağılımında iştirakçi erkeklerin yüzde 1’i akciğer kanser hastası olduklarını ifade ederken kadınların yüzde 0,6’sı akciğer kanseri hastası olduklarını söyledi. KOAH varlığının cinsiyete nazaran dağılımında ise erkek ve bayan oranları birbirine yakın çıktı. Buna nazaran erkeklerin yüzde 6,5’i kadınların ise yüzde 6,3’ü KOAH hastası olduklarını belirtti.
Yaş kümelerine nazaran akciğer kanseri varlığında yüzde 3,6 ile 70 yaş üzeri bireyler birinci sırada. Bunu yüzde 1,4 ile 50-69 yaş ortası, yüzde 0,4 ile 30-49 yaş ortası ve yüzde 0,7 ile 18-29 yaş ortası bireyler izledi. KOAH’ın ise en çok yüzde 19,5 ile 70 yaş üzeri şahıslarda görüldüğü ortaya çıktı. Bunu yüzde 11,3 ile 50-69 yaş ortası, yüzde 3,5 ile 30-49 yaş ortası ve yüzde 2,2 ile 18-29 yaş ortası bireyler takip etti.
Katılımcılarda hastalık hikayesine bakıldığında ise her dört şahıstan biri (yüzde 25,3) ailede akciğer kanseri olduğunu belirtti.
Erkeklerde sigara içenlerin oranı daha fazla
Neredeyse her iki bireyden biri (yüzde 48,4) sigara içtiğini belirtirken içmeyenlerin oranı yüzde 26,5 oldu. Sigarayı bıraktığını söyleyenlerin oranı ise yüzde 18,2. Erkeklerde sigara içtiklerini söyleyenlerin oranı yüzde 51,7 olurken bayanlarda bu oran yüzde 42,8 oldu. Ortaya çıkan bir başka değerli sonuç ise bayanların erkeklere kıyasla çok daha fazla pasif içici pozisyonda olması. Erkeklerin yüzde 4,8’i pasif içici olduğunu ifade ederken kadınlarda bu oran yüzde 10,3’e çıkıyor.
Sigarayı bırakmadan evvel içme mühleti ortalama 20 yıl
Halen sigara içenlerin içme müddetini de ortaya çıkaran sonuçlara nazaran iştirakçilerin yüzde 31,3’ü 20-29 yıldır sigara içtiğini söyledi. Yüzde 26,8’i 10-19 yıl, yüzde 16,7’si 30-39 yıl, yüzde 14,6’sı ise 1-9 yıl sigara içtiklerini belirtti. 40 yıldan fazla mühlet sigara içtiklerini söyleyenlerin oranı ise yüzde 10,6. İştirakçilerin yüzde 80,1’i günde 1-20, yüzde 18,3’ü ise 21-40 adet sigara içtiğini söylerken toplam sonuçlara nazaran günde ortalama 15 sigara içiliyor. Sigarayı bırakanlarda ortalama bırakma müddeti 5 yıl oldu. Bırakmadan evvel içme mühleti ise ortalama 20 yıl olarak belirlendi.
Sigara haricinde hava kirliliği risk faktörlerinin başında geliyor
Verilere nazaran, sigara haricinde akciğer kanseri hastalığına neden olabilecek çeşitli risklere maruz kalım durumunda birinci sırada yüzde 7,1 ile hava kirliliği yer aldı. Bunu sırasıyla yüzde 3,3 ile verem, yüzde 2,9 ile elementler (ağır metaller, petrol ürünleri vb.) ve radyoterapi, yüzde 1,4 ile asbest ve yüzde 0,6 ile radon takip etti.
